نەوزاد پیرموسا
هاشم قادر
( سوریالیست، دەرھێنەر ، نێگارکێش، ئەفرێنەرو شورەشگێر)ە، ناڤێ وی ئەنوەر سینۆ محەمەد شەریف یێ ناڤدار ب ئەنوەر توڤی د ساڵا (1925)ێ ل گوندێ بامەڕنێ سەر ب باژێرێ دهۆکێ ژ دایك بوویە.
دار موعەلمینی یا ریفی ل بەغدا تمامکریە و پاشی وەکو مامۆستا لە باژێرۆکێ (بیارە) وەك مامۆستا دەست بکار بوویە و پاشی ل قوتابخانەیا فەیسەڵییەێ ل باژێرێ سلێمانی یێ و پاشی وەکو سەرپەرشتیارێ پەروەردەیی ل بەشێ چالاکی یێن هونەری بەردەوام بووە.
د سالا 1953ێ ل (ڤیینا) و پادی ل سالا1973ێ (بەرلین)ێ وەك نونەرێ کوردان بەشداری د ڤیستیڤالا لاوێن جیهانێدا کریە.
ئەفراندنێن وی وەك دەرھێنەر دوارێ شانۆگەریا:
– شانۆگەریا عوتەیل (1956)
– شانۆگەریا ئافرەت و نڤیشتی (1956).
– شانۆگەری ئۆتێلۆ (1956).
– شانۆگەریا تاوان و تۆڵە (1957).
– شانۆگەری مەم و زین (1958).
– شانۆگەری بلیمەت (1970).
– شانۆگەری بازرگانێ ڤینیسیا( 1971).
هەروەسا دیکۆر بۆ هەندەک شانۆگەریا کێشایە وەکو شانۆگەریا چوار قوتابی ل سالا 1957ێ.
ئەفراندنێن وی د وارێ دیزانکرنا گۆڤار و کتێباندا شوین دەستێ وی دیار بوویە، کارێن دیزاینکرنێ بۆ هەریەک ژ گۆڤارێن بڵێسە، دەنگی مامۆستا، رۆژنامەی ژین کریە.
ئەفراندنێن وی د بواری وینەکێشاندا؛
توڤی وەك ئەفرێنەر زێدەتر د بیاڤێ شێوەکاری یێ ناڤ و دەنگ بوویە، هەروەها شێوازێك تایبەت ي خوه ھەبووىه د وێنە کیشانا هێڵکاری و هەندەك تابلۆ و سکێچ هەنە کو دەربڕینێب (سوریالی – بێ پەردە)پێڤە دیارە؛ ژبەر ڤێ یەکێ ئەو چاڤکانیێن کوردی د وارێ ھونەریدا وی ب رابەرێ رێبازا ھونەرێ سوریالی یا کوردی دھەژمێرن!!.
زێدەباری توڤی بەشداری د گەلەك پیشانگەھێن هاوبەشی یێن هونەرمەندێن کوردان ل بەغدا و هەولیر و سلێمانی
کریە، دیسان وەك ئەفرێنەر کۆمەك کاریکاتێرێن سیاسی کێشاینە.
ئەنورێ توڤی وەك ھوبەرمەندك کوردپەروەر و نشتیمانپەروەر و دەربدەر؛
وەك ھونەرمەندەك پێشمەرگە د ساڵێن پێش نسکۆیا شاڵا (١٩٧٥) وەکو رێڤەبەرێ گشتییێ هونەر ی د ناڤ شۆڕشێدا کارکریە و د سالا( 1974)ێدا بۆ باشوری عێراق ژ بەر گەلویستێن وی یێن سیاسی و کوەدپەروەری وەك دەربەدەر ھاتیە نەفیکرن و د ساڵا (1994)ێ ل بەغدا چوویە بەر دلۆڤانیا خودێ..
ب زاراوەى سۆرانى
ئەنوەر توڤی سوریالیستێکی نادیار و شارەوە لە مێژووی هونەری کوردی
هونەرمەند ئەنوەر توڤی؛
(سۆریالیست، دەرهێنەر، وێنەکێش، داهێنەر و شۆڕشگێڕ)ە، ڕابەری ڕێبازی هونەری سۆریالی کوردی دەژمێردرێت
ناوی تەواوی ئەنوەر سینۆ محەمەد شەریفە کە بە ئەنوەر توڤی ناسراوە، لە ١٩٢٥ لە گوندی بامەڕن سەر بە پارێزگای دهۆک لەدایک بووە.
لە پەیمانگەی ماڵی مامۆستایانی ڕێفی لە بەغدا خوێندنی تەواو کردووە و پاشان وەک مامۆستا لە شارۆچکەی (بیارە) دەستی بە کار کردووە و پاشان لە قوتابخانەی فەیسەڵی لە شاری سلێمانی و دواتر وەک سەرپەرشتیاری پەروەردەیی لە بەشی چالاکییە هونەرییەکان بەردەوام بووە.
لە ١٩٥٣ لە (ڤیەنا) و پاشان لە ساڵی ١٩٧٣ لە (بەرلین) وەک نوێنەری کورد بەشداری لە فێستیڤاڵی گەنجانی جیهاندا کردووە.
گرنترین ئەو شانۆگەریانەی کاری دەرهێنانی بۆ کردووە:
– شانۆگەریی عوتەیل (١٩٥٦)
– شانۆگەریی ئافرەت و نوشتە (١٩٥٦)
– شانۆگەریی ئۆتێلۆ (١٩٥٦)
– شانۆگەریی تاوان و تۆڵە (١٩٥٧)
– شانۆگەریی مەم و زین (١٩٥٨)
– شانۆگەریی بلیمەت (١٩٧٠)
– شانۆگەریی بازرگانی ڤێنیس (١٩٧١)
هەروەها کاری دیکۆری بۆ هەندێک شانۆگەریی کردووە وەک شانۆگەریی (چوار قوتابی) لە ١٩٥٧.
دیزاینی بەرگی بۆ گۆڤار و کتێب کردووە، شوێنپەنجەی لەم بوارەدا دیارە، کاری دیزاین بۆ هەریەکێک لە گۆڤارەکانی (بڵێسە، دەنگی مامۆستا، ڕۆژنامەی ژین )کردووە.
داهێنانەکانی لە بواری وێنەکێشاندا:
توڤی وەک داهێنەر زیاتر لە شێوەکاری بە توانا بووە، هەروەها شێوازێکی تایبەتی خۆی هەبووە لە وێنە کێشانی هێڵکاری و هەندێک تابلۆ و سکێچی هەیە کە دەربڕینی (سۆریالی – بێ پەردە) پێوە دیارە؛ لەبەر ئەم هۆیەوە ئەو ئەدیبانی کورد لە بواری هونەردا توڤی بە ڕابەری ڕێبازی هونەری سۆریالی کوردی دەژمێرن!!
توڤی بەشداری لە زۆر پیشانگای هاوبەشی هونەرمەندانی کورد لە بەغدا و هەولێر و سلێمانی کردووە، دیسان وەک داهێنەر کۆمەڵێک کاریکاتێری سیاسی کێشاوە.
ئەنوەری توڤی وەک هونەرمەندێکی کوردپەروەر و نیشتیمانپەروەر و دەربەدەر:
وەک هونەرمەندێکی پێشمەرگە لە ساڵانی پێش شکستی ١٩٧٥ وەک ڕێوەبەری گشتی هونەر لەناو شۆڕشدا کاری کردووە و لە ١٩٧٤ بۆ باشووری عێراق لەبەر بۆچوونە سیاسی و کوردپەروەرییەکانی وەک دەربەدەر ناردراوە و لە ساڵی ١٩٩٤ لە بەغدا کۆچی دوایی کرد…
