هیوا ساعدی
ڕژێمی داگیرکەر و ماندوو و بریندار و برسی ئێران، لە وەهمی شەڕ لەگەڵ ئیسرائیل لە کاتێکدایە کە سفرەی وڵاتەکە ڕۆژبەڕۆژ بچووکتر دەبێتەوە. بە وروژاندنی ململانێ لەگەڵ ئیسرائیل بەدوای “هەڵهاتنێکی پێشەوە”دا دەگەڕێت. حکومەتێک کە شەرعیەتی ناوخۆی خۆی لەدەستداوە، بە خەرجکردنی ملیاران دۆلار لە گرووپە بە وەکالەتەکانی، وەک حەماس و حیزبوڵا و حوسییەکان و حەشدی شەعبی، ئاسایش و داهاتی ئێرانی سووتاندووە. شەڕگەراییشی بۆ “ئازادیی فەلەستین” بۆ “ئاسایشی نەتەوەیی” ئێران نییە؛ بەڵکو ئامرازێکە بۆ سەرکوتکردنی ناوخۆیی و بێدەنگکردنی دەنگە ناڕەزاییەکانە. لەگەڵ لادانی بیروڕای گشتی لەسەر گەندەڵیی و هەژاریی و چەوساندنەوە.
ڕژێمی داگیرکەری ئێران زۆر باش دەزانێت لە شەڕێکی ڕاستەقینەدا لەگەڵ ئیسرائیل، ئێران زەرەرمەندی سەرەکی دەبێت. بەڵام ژیان و داهاتووی خەڵک هیچ بەهایەکی بۆی نییە؛ تاکە شتێک کە بۆی گرنگە پاراستنی دەسەڵاتە، تەنانەت ئەگەر ژیانی نەتەوەیەک بەفیڕۆ بدات. گەلی ئێران شەڕیان ناوێت. دوژمنی ئێرانییەکان لە تەلئەبیب نییە، بەڵکوو لە تاران‌ـە.
شەڕی ئەم دواییەی کۆماری ئیسلامیی ئێران و دەوڵەتی ئیسرائیل جارێکی دیکە واقیعی تاڵی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی ئاشکرا کرد. حکومەتە چەکدارە قورسەکان کە لە پێناو مانەوەی خۆیاندا گیانی گەلەکەیان بەخت دەکەن، گەلی بێدیفاع دەکەنە قوربانی سەرەکی ململانێکانیان.
لەم نێوەندەدا، نەتەوەی کورد، کە دەیان ساڵە لەژێر یەخەی چەوساندنەوەیە و سیاسەتی هەڵاواردن و نکۆڵیکردن لە ناسنامەکەی لەلایەن کۆماری ئیسلامیی‌ـەوە بەسەریدا سەپێنراوە، دەبێ ژیرانە ڕێگایەک بۆ ڕزگارکردنی خۆی لەم ململانێیەی لەگەڵ دەسەڵات بدۆزێتەوە.
ململانێی ئەم دواییە بە هێرشی بەربڵاوی ئیسرائیل بۆ سەر دامەزراوە سەربازیی و ئەتۆمییەکانی ڕژێم دەستی پێ کرد و بە وەڵامدانەوەی توندی مووشەکی تاران بەردەوام بوو. بەڵام ئەوەی لە ژێر ئەم ئاگرەدا دەسووتێت، سەربازگە و چەک نییە، بەڵکوو خەڵکی بێبەرگرییە؛ ئەو هاووڵاتیانەی کە ساڵانێکە تەنها باجی هەوڵی فەرمانڕەواکانیان داوە بۆ ڕزگاربوون. لە نێویاندا کوردستانی ڕۆژهەڵات لە خاڵێکی گرینگ و چارەنووسسازدا وەستاوە.
نەتەوەی کورد لە ئێران بە ئەزموونی دوورودرێژی لە بەرەنگاربوونەوەی ستەمی نەتەوەیی، باش دەزانێت کە شەڕی نێوان دەوڵەتەکان زۆرجار بیانووی سەرکوتکردنی گەلانی زیاتر بووە. ڕژێمی داگیرکەری ئێران بە درێژایی ژیانی قەیراناویی خۆی، هەمیشە سوودی لە ململانێی دەرەکی وەرگرتووە بۆ فراوانکردنی سەرکوتی ناوخۆیی. بەڵام ئەمڕۆ کاتی ئەوە هاتووە ڕێگایەکی تر هەڵبژێرین، نە بێدەنگی و نە هاوپشتی لەگەڵ دەسەڵات، بەڵکوو بەرخۆدانی هۆشیارانە و ڕێکخراو و سەربەخۆ، بۆ ئەم مەبەستە ئەم هەنگاو و میکانیزمانە پڕبایەخن:
یەکەم، خۆڕاگریی سەربەخۆیانە، ئەم دەسەڵاتە ساڵانێکە زمان و کولتوور و خاک و ژیانی ئەم نەتەوەی سەرکوت کردووە. بەڵام وەڵامدانەوەی ئەم زوڵمە نابێت ببێتە هۆی پشتبەستن بە دەوڵەتە دەرەکییەکان. سەربەخۆیی و سەروەریی سیاسی و ئەخلاقی و نەتەوەیی بەردی بناغەی هەر خەباتێکی ڕزگاریخوازانە.
دووەم، ڕەتکردنەوەی شەڕی دەوڵەتان، پاراستنی تەرکیز لەسەر ئازادی. ئەم شەڕە شەڕی گەلان نییە. نەتەوەی کورد نە دوژمنی نەتەوەی جووە، نە هاوپەیمانی دەسەڵاتێکە کە نکۆڵی لە بوونی خۆی بکات. نابێت بکەوینە تەڵەی پڕوپاگەندەی تائیفیی ڕژێم. ئەولەویەتی نەتەوەی کورد ئازادی خۆیەتی؛ نەک سەرکەوتنی هیچ دەوڵەتێکی تر.
سێیەم، بنیاتنانەوەی گوتاری سەربەخۆیی نەتەوەیی. نەتەوەی کورد دەبێ گوتارێکی ڕوون و ناوخۆیی دابمەزرێنێت، و گوتارێک لەسەر بنەمای یادەوەری مێژوویی خۆی دابمەزرێنێت؛ گوتارێک لەسەر بنەمای ئازادی، دادپەروەری، مافی چارەی خۆنووسین و لابردنی داگیرکاریی کولتووری و سیاسی تاران.
چوارەم، ڕێکخستن نەک کاردانەوەی سۆزداری. لە کاتی قەیرانەکاندا نابێ ئاسایشی خەڵک بکرێتە قوربانی بێ پلانیی. بەهێزکردنی دامەزراوە مەدەنی و میدیایی و سیاسییەکانی کورد مەرجێکە بۆ مانەوە و پێشکەوتن لە خەباتدا.
پێنجەم، هاوپشتی نەتەوە سەنتەر نەک نەتەوە سەنتەر. نەتەوەی کورد بەشێکە لە بەرەی نەتەوە چەوساوەکان لە ئێران. ئەم هاوپشتییە دەبێت لەسەر بنەمای ناسنامەی نەتەوەیی بێت نەک ناوی سووکایەتیپێکەری وەک “نەتەوەکان”. زمانی ستەمکاری کۆماری ئیسلامی نابێ لە گوتاری ئازادیدا بەرهەم بهێنرێتەوە.
کۆماری ئیسلامی خەریکە دەڕوخێت. ئەم دەسەڵاتە چیتر ناتوانێت قەیرانەکانی لەخۆ بگرێت. با دەنگمان بەرز بکەینەوە، نەک بێدەنگی.
ئەمڕۆ نە کاتی ترسە و نە کاتی سازان. نەتەوەی کورد دەبێ بە ڕوونی دەنگی خۆی بە جیهان بگەیەنێت. ئێمە ئەم شەڕە بە شەڕی خۆمان نازانین، داوای ئازادیی و سەربەخۆیی و مافی چارەنووسی خۆمان دەکەین.
