یان سەرەتایەک بۆ نەزمی نوێ لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست

هیوا ساعدی

دووفاقی شەڕ یان دانوستان کە لەم ڕۆژانەدا بووەتە بابەتێکی گەرمی گفتوگۆ، ڕوونکردنەوەیەکی ورد نییە بۆ دۆخی کۆماری ئیسلامی داگیرکەر، دووڕیانێکی ڕاستەقینە بریتییە لە هەڵبژاردنی نێوان شکستی سەربازیی ڕژێم لە ئەنجامی هێرشی ئاسمانی بۆ سەر دامەزراوە ئەتۆمییەکان، ژێرخانی ئابووری و ناوەندە ئابوورییەکان، یان پاشەکشەکردن و قبوڵکردنی داواکارییەکانی ئیدارەی ئەمریکا. هەمووان و خودی حکومەت لە هەموو کەس باشتر دەزانن کە ڕژێم توانای سەربازیی نییە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی هێرشی ئاسمانیی ئیسرائیل-ئەمریکی. خامنەیی بەردەوامە لە باسکردنی شەقێکی سەخت، بەڵام لە واقیعدا بە چەقۆیەکی سوور ڕووخساری خۆی و ڕژێمەکەی دادەپۆشێت. ئەم شەقە گوایە بە کام دەست دەگەیەنرێت؟ لەگەڵ مووشەکهەڵگر کە تاقیکرایەوە و نەگەیشتە ئامانج؟ یان بە هێزی بەوەکالەت کە بە کردەوە ئیفلیج بوون؟

بەڕای من نە دووڕیانێک هەیە و نە چەقبەستووییەک. ڕژێم هەڵبژاردەی خۆی کردووە. ئێمە دانووستان ناکەین و چەقۆ لێ دەدەین، هتد. دەبێ بە شانازی پووچ و بەردەوامی خامنەیی هەژمار بکرێن. عەراقچی کە دوای وەرگرتنی نامەکەی ترەمپ باسی لە ئەگەری بەکارهێنانی ئەو دەرفەتە و بێ بەربەستی دانوستانی ناڕاستەوخۆی کرد، لە دوایین لێدوانەکەیدا بەڕوونی دەڵێت، “بناغەی ئێمە بۆ ئێستا دانوستانی ناڕاستەوخۆیە لەگەڵ ئەمریکا”. واتە بۆ ئێستا هیچ کێشەیەکیان لەگەڵ دانوستانی ناڕاستەوخۆدا نابێت و ڕەنگە دواتریش لەگەڵ دانوستانی ڕاستەوخۆدا. بێگومان هەڵوێستێکی لەو شێوەیە بەبێ ڕەزامەندی خامنەیی نەدەکرا.

هەروەها ڕوونە کە پێشنیازەکەی ترەمپ تەنیا دانوستان نییە، بەڵکوو قبوڵکردنی ئەو مەرجانەیە کە خستوویەتییە ڕوو. پرسیاری “ئەگەر دانوستان نەکەن” نییە، بەڵکوو “ئەگەر مەرجەکانمان قبوڵ نەکەن”، پەنا بۆ بژاردەی سەربازی دەبەین. ئەم مەرجانە، کە لە نامەکەی ترەمپ دا خراوەتە ڕوو و لەلایەن بەرپرسێکی پێشووی ئیمارات‌ـەوە ئاشکرای کردووە، بەم شێوەیەن: “ڕاگرتنی تەواوەتی بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران، ڕاگرتنی پیتاندنی یۆرانیۆم، ڕاگرتنی ناردنی چەک بۆ حوسییەکان لە یەمەن، وەستاندنی پاڵپشتی دارایی بۆ حیزبوڵا لە لوبنان، هەڵوەشاندنەوەی گرووپە چەکدارەکانی سەر بە هێزەکانی کۆکردنەوەی جەماوەری لە عێراق، دوا وادەی دوو مانگە بۆ جێبەجێ کردنی ئەو مەرجانە، ئەگەر قبوڵ بکرێت، هەڵگرتنی سزاکان و کۆتاییهێنان بە ئێران.” گۆشەگیری، ئەگەرنا، کردەوەی سەربازی بەرفراوان دژی ئێران.

بە واتایەکی تر کۆماری ئیسلامی یان دەبێت مل بەو داخوازییانە بدات یان مەترسی هێرشی سەربازی بخاتە ئەستۆوە. بەڵام حکومەت ئەمەیش دەزانێت. لە وەڵامی پەیامێکی وا دایە کە وەزیری دەرەوە و بەرپرسانی حکومەت لەگەڵ شانازیی سەرکردەکەیان باس لە دانووستانی ناڕاستەوخۆ دەکەن. قبوڵکردنی تەنانەت بەشێک لەو مەرجانە بە مانای تەسلیمبوون دێت، بەڵام هیوادارن کە شانازیی خامنەیی بتوانێت تا ڕادەیەک زیانەکانی قەرەبوو بکاتەوە. وەک لە زۆر حاڵەتی ڕابردوودا، لەکاتی پاراستنی ڕواڵەتدا یەکدەگرنەوە.

تەواو شتێکی تێگەیشتووە کە ئەوان ئەم دووەمەیان لە نێوان چەقاندنی هێرشێکی سەربازیی و خۆبەدەستەوەدان بە دانوستانەکاندا هەڵبژاردووە. هەرچەندە تەسلیمبوون بە مەرجەکانی ئەمریکا هیچ شەرەف و ئیعتبارێک بۆ ڕژێمەکەیان بەجێ ناهێڵێت، بەڵام هیچ بژاردەیەکیان لەبەردەستدا نییە. پاراستنی ڕژێم، وەک دەڵێن، “ئەرکێکە”. لە هەمان کاتدا هەوڵ دەدەن کەمترین شکست و شەرمەزاری خۆیان بکەن. هیوادارن بتوانن کات بکڕن، بەشێوەیەکی کاتیی پاشەکشە لە پڕۆژە ئەتۆمییەکە بکەن، واز لە یارمەتیدانی هێزە بە وەکالەتەکان بهێنن کە بەکردەوە بێکاریگەرن، لە زووترین دەرفەتیشدا، لەگەڵ کۆتایی هاتنی ماوەی سەرۆکایەتی ترەمپ و تەنانەت لەگەڵ سەرهەڵدانی ئۆپۆزسیۆن و ناڕەزایەتییەکان دژی ئیدارەی ترەمپ و لاوازبوونی پێگەی ناوخۆیی و جیهانی، بەڵێن و ڕێککەوتنەکانیان بشکێنن. هەموو نیشانەکان ئاماژەن بۆ گرتنەبەری ڕێگایەکی لەو شێوەیە.

بەڵام هیچ شتێک لە پێشبینییە سیاسییەکاندا لە سەدا سەد ڕاست نییە. ئەگەری هێرشی سەربازیی هێشتا ماوە و دەکرێت دەرئەنجامی وێرانکەری نەک تەنها بۆ حکومەت بەڵکوو بۆ خەڵکیش هەبێت. پرسیاری بەردەم هێزە سیاسییە ئۆپۆزسیۆنەکان و خەڵکی ئێران ئەوەیە کە دەبێ چی بکرێت بۆ ئەوەی خەبات و ناڕەزایەتییە بەردەوامەکان بە کەشوهەوای شەڕ و گرژییە نێودەوڵەتییەکان سێبەری نەکەن؟ ئەوەی پێویستە بکرێت بۆ ئەوەی ڕێککەوتن یان هەڕەشە بەتایبەت هێرشی سەربازی سێبەری خەباتی خەڵک نەکات و نەبنە هۆی بەهێزبوونی حکومەت لە شەڕی لەگەڵ خەڵکدا. پێویستە چی بکرێت بۆ ئەوەی لەم گێژاو و گرژییەی شەڕ، بزووتنەوەی ژنان بۆ ئازادی و خەبات بۆ ڕووخاندنی حکومەتێکی بەهێزتر و شەڕانگێزتر سەرهەڵبدات؟ 

خاڵی یەکەم ئەوەیە کە تێکۆشەران و ئەوانەی دەستیان لە خەبات و بزووتنەوە ناڕەزایەتییە بەردەوامەکاندا هەیە، لە ژێر گوشاری کەشوهەوای شەڕ و تەنانەت ئەگەری هێرشی سەربازییشدا، بچووکترین ئیمتیاز بە دەستدرێژیی کۆمەڵگە لە دژی کۆماری ئیسلامی نەکەن. ئەم چەقبەستوو و قەیرانەی حکومەت لە بواری سیاسەتی دەرەوەدا، هەروەک قەیرانە ناوخۆییەکانی، بە تەواوی دەرئەنجامی سیاسەتەکانی خامنەیی و حکومەتەکەیە. بۆ کۆتاییهێنان بە کەشوهەوای شەڕ و گرژی و دژ بە ئەگەری هێرشی نیزامی دەبێ خەبات دژی کۆماری ئیسلامی لە هەموو بوارەکاندا چڕتر بکرێتەوە. هەروەها دەبێت بەرەیەکی نوێ لە دژی شەڕخوازی حکومەت بکرێتەوە. لە ئێستادا خەڵک لە گردبوونەوە ناڕەزایەتییەکانیاندا بە دروشمی “شەڕخوازی ڕابگرن، بیر لە ئێمە بکەنەوە” و “بەسە شەڕخوازی، مێزەکەمان چۆڵە” لە دژی شانازیکردن و سەرگەرمییە جەنگییەکانی حکومەت هاتوونەتە دەرەوە. پێویستە ئەم بزووتنەوەیە بەهێزتر و فراوانتر بکرێت.

قەیران و چەقبەستووی ڕاستەقینەی حکومەت لە شەڕەکەیدایە لەگەڵ ئێمەی گەل. هەر لەم شەڕە ناوخۆیەدایە کە چارەنووسی حکومەت یەکلایی دەبێتەوە. بەبێ ناڕەزایەتی و خەباتی ئێمە، بەبێ تەڤگەری “ژن، ژیان، ئازادی” حکومەت دەیتوانی لە هەر قەیرانێکی نێودەوڵەتی ڕزگاری ببێت. نە هەڕەشەکانی ترەمپ و ئیسرائیل، نە هێرش بۆ سەر دامەزراوە ئەتۆمییەکان، نە میکانیزمی دەستپێکەر، نە هیچ جۆرە سزا و فشارێکی ئابووری توانای ڕووخاندنی کۆماری ئیسلامییان نییە، نە ئەمریکا، نە ئەوروپای یەکگرتووش ئامانجێکی لەو شێوەیەیان نییە. ڕزگاربوون لەم حکومەتە کاری خۆمانە. 

تا ئەو جێگایەی پەیوەندی حکومەتەکان و کۆماری ئیسلامی هەیە، داواکاری گەلەکەمان نە دانوستانە، نە سزای ئابوورییە، نە هێرشی سەربازییە. ئێمە داوای بایکۆتی سیاسی، فەرهەنگی و وەرزشی کۆماری ئیسلامی دەکەین. ئێمە چەندین جار ڕامان گەیاندووە کە کۆماری ئیسلامی نوێنەرایەتی گەلی ئێران ناکات، بکوژەکەیەتی. حکومەتەکان و دامەزراوە نێودەوڵەتییەکان دەبێ هەموو پەیوەندییەکانیان لەگەڵ ئەم حکومەتەدا بپچڕێنن و وەک حکومەتی ئێران نەیناسن. ئەمەش بەشێوەیەکی کاریگەر یارمەتیدەر دەبێت بۆ پێشخستنی شۆڕشی “ژن، ژیان، ئازادی” و گورزی کۆتایی لە ڕژێمی داگیرکەر دەدات، هەروەها کۆتایی بە پڕۆژەی ئەتۆمیی دەهێنرێت.