سلێمان مستەفا حەسەن
بەپێی یاسای ژمارە (٤)ی ساڵی ٢٠٢٣ ماددەی (٧) یاسای هەمواری سێیەمی یاسای هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەران و ئەنجوومەنی پارێزگا ڕێكنەخراوەكان لە هەرێمێكدا، بۆ دابەشکردنی کورسییەکان كار بە شێوازی سانتلیگۆی هەمواركراو دەكرێت بە وەرگرتنی (١.٧).
یەکەم، شێوازی سانتلیگۆی هەموارکراو
شێوازی سانتلیگۆی هەمواركراو شێوازێکی دابەشکردنی کورسییە بە گرتنەبەری یەک قۆناغ لە دابەشکردنی کورسییەکان و لە سیستەمی نوێنەرایەتی ڕێژەیی پەیڕەو دەکرێت لەگەڵ پەیڕەوکردنی شێوازی لیستی نیمچەکراوە، كە دەنگە دروستەکانی حیزبەكانی پێ دەكرێتە كورسی. لە هەنگاوی یەكەمدا دەنگە دروستەكانی حیزبەكان لە بازنەی هەڵبژاردندا دابەشی (١.٧) دەكرێت، ئەم كارە بەردەوام دەبێـت، دەنگی دروستی حیزبەكان دابەشی ژمارە تاكەكان دەكرێت (١.٧، ٣، ٥، ٧، ٩، ١١) تا دەرهێنانی تەواوی کورسییەکان.
دووەم، کەرکووک و دابەشبوونی نەتەوەیی
سەرەڕای دابەشبوونی نەتەوەیی لەم شارەدا، دوای ڕیفراندۆم و ١٦ی ئۆكتۆبەر كەركووك بە بارودۆخێکی ناهەمواردا تێپەری، بۆیە کەرکووک باندۆری خۆی بەسەر تەواوی عێراق و كوردستان و ناوچەكە جێ هێشتووە.
دوای ڕیفراندۆم و ١٦ی ئۆكتۆبەر، بارودۆخێكی نوێ هاتۆتە ئارا، كورد لە ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم وەلانراو و خرایە پەراوێز، بەڵام لە هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکانی ساڵی ٢٠٢٣ جارێکی تر دەرفەت دروست بوو کە دەنگدەرانی کەرکووک بە هەموو پێکهاتەکانیەوە بچنە سەر سندوقی دەنگدان و کۆتایی بە حوکمی داسەپاوی بە وەکالەت بێنن. بەرئەنجامی ئەو هەڵبژاردنە ئەوەی بیر هێناینەوە کە حیزبە کوردستانییەکان خوێندنەوەیان بۆ شێوازی سانتلیگۆی هەموارکراوی (١.٧) نەبوو. بۆیە گرنگە سەرنجی ئەنجامەکانی هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکان بدەینەوە:
ئەگەر بە ووردی سەرنج بدەین ژمارەیەکی یەکجار زۆر لە دەنگدەری کورد بە هەدەر دراوە. بۆ نموونە، نەوەی نوێ بە ٢٥٩١٠ دەنگ نەیتوانی یەک کورسیش بەدەست بهێنێت. لیستی هاوپەیمانی مەشخەڵ و سۆسیالست ٧٢٧٦ دەنگیان بەدەست هێنا. بەپێی ئەو ژمارانە لانی کەمی دەنگی کورسییەک بەهەدەر درا لە هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکان. لەگەڵ ئەوەی کورد توانی کۆتایی بە نادادی و حوکمڕانی داسەپاو بکات و پارێزگارێکی کورد بۆ شارەکە دابنێ، بەڵام ناکۆکی و ناتەبایی بەردەوامە. ئەوەی ئێمە دەمانەوێت باسی بکەین لەم بابەتە خوێندنەوە و بەرەنجامە بۆ هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەران لە پارێزگای کەرکووک، ئەویش بە سوود وەرگرتن لە هەڵە و داتا و ئەنجامەکانی هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکانی ساڵی ٢٠٢٣.
بۆ بەرچاو ڕوونی زیاتر ئەگەر وەک گریمانە ئەنجامەکانی هەڵبژاردنی ٢٠٢٣ی ئەنجوومەنی پارێزگای کەرکووک وەک نموونە وەربگرین و بۆ دەرهێنانی ئەنجامی گریمانەیی هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەران ئەنجامەکان بەم شێوەی خوارەوە دەبن:
پارێزگای کەرکووک ١٢ کورسی لەگەڵ یەک کورسی کۆتای بۆ مەسیحیییەکان هەیە. لە پارێزگای کەرکووک ئەگەر سەرنجی دەنگی حیزبەکان بدەین و بە پێی دابەشکاری سیستەمی سانتلیگۆی هەموارکراوی (١.٧) بەرکەوتەی حیزبەکان لە ژمارەی کورسی بەم شێوەی خوارەوە دەبێت، یەکێتیی (٤) کورسی، پارتی (١) کورسی، پێکهاتەی عەرەب (٥) کورسی و تورکمان (٢) کورسی.
بەوردبوونە لە ئەنجامەکان دووبارە هەڵەی حیزبەکانمان بۆ ڕوون دەبێتەوە، لەم هەڵبژاردنەش کورد نەیتوانی خوێندنەوەی ورد بۆ سیستەمەکە بکات، باشترین بژاردە بۆ کورد ئەوەبوو بە دوو لیست بەشداری هەڵبژاردن بکات بەمەش لانی کەمی (٦) کورسی مسۆگەر دەکرد.
چی بکرێت لە ئێستادا
لێرەدا ئەوەی گرینگە شرۆڤەی بکەین و بڕیاری لەبارەیەوە گەڵاڵە بکەین ڕاو بۆچوونی کەسی نییە، لایەنگیری و هەواداری حیزبی نییە، میزاج و بەرژەوەندی کەسی نییە، بەڵکوو بڕیار و بەرنجامی داتاکان و سیستەمەکەیە. ئەو سیستەمە پێمان دەڵێت ئەو حیزبانەی پێگەی جەماوەریان گەورە نییە دەنگی کورد دەسوتێنن، بۆیە وەک چۆن لە هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکان دەنگی نەوەی نوێ و لیستی مەشخەڵان و سوسیالست سوتا، چاوەرێ دەکرێت لەم هەڵبژاردنەش بەهەمان شێوە دەنگی بەشی زۆری لیستە کوردستانییەکان بسوتێن.
ئەی چارە؟ دڵنیام هەموومان هاوڕاین حیزبە کوردستانییەکان لە کەرکووک و ناوچە دابڕێنراوەکان خەتابار و کەمتەرخەمن، بەڵام ناکرێت ئێمەی کوردستانیان و شارەزایانی بواری داتا و هەڵبژاردن بەرچاو ڕوونی نەدەینە دەنگدەرانی کورد لە ناوچە دابڕێنراوەکان و پێیان نەڵێن تکایە وریابن و هۆشیاربن، با دەنگتان نەسوتێ، تکایە تکایە بادەنگت نرخی هەبێت، لەم هەڵبژاردنە سیستەمەکە زۆر غەدارە، لیستە بچووک و مام ناوەندەکان دەنگەکانیان بەهەدەر دەڕوات. من لێرەدا قەوانی کوردایەتی و دڵسۆزی بە ئێوە نافرۆشمەوە، بەڵام بە ماف و ئەرکی نیشتمانی خۆمی دەزانم بڵێم دەنگدەری ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم تکایە دەرفەتێکی تر بدە بە ئایندەی ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم. بۆیە ئەرکی هەموو دڵسۆزانە بە هەموو چین و توێژەکانەوە لەهەر پلە و پۆستێک بن و سەر بە هەر حیزب ڕێکخراوێک بن، دڵسۆزانە بۆ پرسی کەرکووک و ناوچەکانی سنووری ماددەی ١٤٠ کۆک و یەک دەنگ بن. با هەموومان بەیەکەوە هەوڵ بدەین لەم قۆناغەش پێگەی کورد بەهێز بکەین لە کەرکووک و دیالە و حەمرین و نەینەوا و واسیت و کۆتای کوردی فەیلی لە بەغداد و کۆتای کوردی شەبەک و ئێزدی لە نەینەوا بۆ نوێنەرایەتی و بەشداری لە حوکمڕانی عێراقی فیدراڵ.
پوختەی کەلام
بە بڕوای ئێمە، تا جێبەجێ کردنی ماددەی ١٤٠ لە دەستووری عێراق، هەڵبژاردن لە ناوچەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان گرینگ وچارەنووساز و ستراتیجییە، چونكە تەنها ئەنجامەکانی هەڵبژاردن دەتوانن پێگەی کوردستانیان بگەڕێنێتەوە. دەنگ و پێگەش بە كورسی دەپێورێت، واتە گەر كورد 50% دەنگ بێنێت بەڵام ژمارەی كورسیەكانی (1+50) یان نیوەی کورسییەکانی نەبێت، ئەم ئەنجامە دڵخۆشكەر نابێت. بۆیە جێگای خۆیەتی داوا لەو حیزبە کوردستانییانە بكەین كە دەبنە هۆكاری سوتاندنی دەنگی كوردان، دان بە خۆیانا بنێن و خۆنەویستانە داوا لە دەنگدەرانیان بكەن بەرژەوەندی نەتەوەیی پێش بەرژەوەندی حیزبیی بخەن، کاتیش ماوە بۆ ئەو دەست پێشخەریە. هەروەها جێگای خۆیەتی داوا بکەین ئەم پرسە بکرێتە پرسێکی نیشتیمانیی و پرسی هەموومان، داوا لە دەنگدەرانی سنووری ناوچە دابڕاوەکان بکەین بەشداری دنگدان بکەن. جێگای خۆیەتی داوا لە تەواوی چین و توێژەکانی هەرێمی کوردستان بکەین دەست بکەن بە هەڵمەتی هەڵبژاردن بۆ هاندانی خوشک برایانمان لە ناوچە دابڕاوەکان بەمەبستی بەشداری کردن لەم هەڵبژاردنە. ئەم هەڵبژاردنە پەیوەندی بە هەر تاکێکی کوردەوە هەیە، ئەم هەڵبژاردنە پرسێکی نیشتیمانییە و پرسی هەمووانە، با ئەم جارەش دەنگدەران گەورەی خۆیان بنوێن و پرسی نیشتیمان بخەنە سەرووی پرسەکانی تر.
