سەکۆ

بۆ نیشتیمانسازی​

Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Post Type Selectors

كۆرۆنۆلژیا دیرۆکا دهۆكا بەهدینان و داسنیان

  • ل دویف ژێدەر و سەرچاوەیێن دیرۆكی، دهوك بۆ نزیكی (٨٠٠٠) سالان پێش زاینێ‌ دزڤریت.
  •  شكەفتێن (چارستین و هەڵامەتا)، كەڤنترین جهێن ئاركۆلۆژینە كو تێدا مرۆڤان ژین و ژیار تێدا برینە سەر و رۆلەكێ‌ گرنگ بۆ دیاركرنا دێرۆكا باژێریدا هەبوویە.
  • ب زمانێ ئارامی، ب دهۆكی “نوهەدەرا هاتیە گوتن”.
  • لسەر ناڤی دهۆك گەلەك بۆچوون هەنە، ئاسوریان ب دهۆكێ گوتیە “گۆندێ بچووك”.
  • ناڤێ دهۆك ل سەر بنچینەیا جوگرافی هاتیە ڤەهاندن؛ چونكو دەڤەر كەفتیە دناڤبەرا دوو چیایێن مەزن لسەر شێوەیا هێكێ. د دیالكتا كرمانجی – بەهدیناندا پەیڤا “دوو هێك” هاتیە دانان و پاشی ئەڤ پەیڤە هاتیە حەلاندن بوویە دهۆك.
  • كەڤنترین شینەوارێن كوردان ل دهۆكی هاتبیتە دیتن شینەوارێن “زاخیكو” یە بۆ سەردەمێ (میتانیان) كو بنەمالەیەكا كوردبوون دیرۆكا وی بۆ “٣٨٠٠” پێش زاینێ‌ ڤەدگەریت.
  • ل ‌سالا (۸٤٠) زاینی دهۆك بۆ یەكەمین جار عەرەبێن موسلمان ب سەركێشیا خەلیفە (معتصم بالله) یێ عەباسی هاتیە داگیركرن و پاشی (ماگول – تاتار) دهێن، ل وی سەردەمی میرگەها داسنایان وەکو مالباتەك ئێزدیی دەستهەلات ل دهۆكێ کریە، ل وی دەمی ناڤێ دهۆك ب رامانا ”دوو مست” هاتیە ب كارئنان؛ چونكۆ هەر كاروانیەك هاتبا دهۆكێ دا دوو (هۆك یان مست)یێن گەنم و دەغل و دانی وەك باج لێ دهاتنە ستاندن، هەروەسا ب (باژێر داسن) دهاتە نیاسین.
  • داسن میرگەهەك كوردێن ئیزدی بوون ب سەركێشیا (میر حوسێنێ داسنی) ل سەدێ حەفتێ.
  • پەیڤا بەهدین ژ دوو پەیڤا پێكدهێت (بەهی ـ پاقژی) و (دین ـ ئايین)، ل دهۆكێ وەك سەرۆكانی هاتیە وەرگرتن ب رامانا دینێن پاقژ یێن زرادەشتی كەڤنترین شینەوارێن زەرادەشیتیێن كەڤن ل شكەفتا چارستین دهێتە دیتن.
  • دهۆك ژ رویێ جۆگرافی ڤە، كەفتیە لسەر هێلا پانیا (٢٠ ـ ٤٣ و ١٠ ـ ٤٤ ل )رۆژهەلات، هێلا بازنەی ڤە دكەڤیتە لسەر هێلا پانیا( ٣٦ ـ ٤٠ و ٢٠ ـ ٣٧) ل باكور.
  • دهۆك دكەڤیتە باكورێ هەرێما كوردستانا عێراقێ و باشۆرێ کوردستانا مەزن و دكەڤیتە پانتایەكێ دناڤبەرا زنجیرە چیایێن “شندۆخا” ل باشور و چیایێ ”سپی” ل باكۆر و چیایێ ”مام سین” ل رۆژهەلات و چیایێ ”زاوا” ل رۆژ ئاڤا.
  • رۆبەرێ پارێزگەها دهۆكێ (٥٧٧ )كیلومەتر چارگوشەیە.
  • دهوك (٥٦٥)مەتران ل سەر ئاستێ دەریای یا بەرزە.
  • دهۆك ل (٢٧ ـ ٥ ـ ١٩٦٩ )بوويە پارێزگەهـ.
  •  پارێزگەها دهۆكێ‌ ژ حەفت قەزا و ٢٧ ناحیەیان پێكدهێت ( ئاكرێ، سێمێل، دهۆك، ئامێدی، زاخۆ، بەردەرەش، شێخان).
  • باژێرێ زاخۆ وەکو ئیدارەکا سەربخۆ هاتیە جوداکرن.
  • هەژمارا ئاكنجیێن پارێزگەها دهۆكێ ژبلی ئاوارا و دەربەدەران ژ ملیونەك و پێنج سەد و دووازدە هزار و پێنج سەدو هەشتێ و حەفت( ١.٥١٢.٥٨٧)كەسان پێكدهێت.
  • باژێر یا فرە ئایینە ژ موسلمان، كرستیان ، ئێزدی، كاكەی، زەرادەشتی تێدا هەنە.
  • ژ روویێ نەتەوەی ڤە یا فرە نەتەوەیە ژ نەتەوەیێن كورد و ئاشوری و كلدان و ئەرمەن تێدا دژین.
  • ژ روویێ ئابوریێ ڤە دهۆك یا دەولەمەندە ب ژێدەرێن چاندن و ئاڤ و پەترۆلێ.
  • خودان سێ دەرازینكێن ناڤنەتەویە، ئیبراهیم خلیل ل زاخۆ و سەرزێر ل بەرواری بالا ـ كانی ماسێ دگەل باکورێ کوردستان – تورکیا  و دەرازینكا سێمالكا ل فیشخابور دگەل رۆژئاڤا کوردستانێ سوریا.
  • ژبەر جوانیا سرۆشتێ دهۆكی، خودان نزیكی (٢٥٠) جهێن گەشت و گوزاریە.

– ژ رویێ ئەكادیمی ڤە، خودان شەس زانكۆ و پێنج پەیمانگەهێن تەكنیكیە
– درێژاھیا دیرۆکا دھۆکێدا سێزدە کەس بوینە پارێزگەھ، (عەگید سەدیق سەعدوڵا ئامێدی) ئێکەمین پارێزگارێ دھۆکێ ل سالا ١٩٦٩دەست ب کاربوویە، فەرھاد ئەمین ئەترۆشی دووماھیک پاریزگارێ دھۆکێ ل سالا ٢٠١٤ێ دەست ب کاربوویە.

– بو ئێکەمین جار ل دیرۆکا کوردیدا د ساڵا (١٥٣٤ز.) ژێر دەستهەڵاتا میراتیا بەهدینان ژ لایێ میر ( حەسەن وەلی) ئێکەمین فیرگەها کوردی بو فێربوونا زمانێ کوردی ل باژێرێ ئامێدیێ هاتیە دامەزراندن، ئەو فێرگەهە ژبلی زمانێ کوردی، دیرۆکا کوردان و زانستێن پزیشکی و گیا و دەرمان و زانستێن دینی و تەسووف و عیرفانی تێدا هاتیە خواندن، ئەف فێرگەهە بو ماوەیێ سێ سەدەیان یا بەردوام بوو کو تێدا زارۆکێن کورد فێری زانست و زمانێ دایك دبوون. ئەف فێرگەهە بەردەوام ژ لایێ عوسمانیان دهاتەکرن و لسەر دەمێ کۆلۆنی یا بەریتانی ب هەتا هەتایی دەرگەهێ ئەڤێ فێرگەهێ هەمبەر زارۆکێن کوردان هاتە داخستن.

–  ئارمگەھا لالشا نورانی و شێخادی وەک قيبلە و زیارتگەھ و سەنتەرێ جیھانیا ئولا (ئیزدیان) دکەڤیتە قەزا شێخان ل پارێزگەھا دھۆکێ.

– کەڤنترین ژێدەرێ دیرۆکی باسی باژێرێ دهۆکی کربیت پەرتۆکا “شەرەفنامە” یا میر شەرفخانێ بەدلیسی یە ئەوا ل سالا “١٥٩٢ز.” بوویە لسەر میرگەها بەهدینان تەکەزکریە و ئاماژە ب چەند هۆزێن سەرەکی یێن دەڤەرێ دکەت وەکو “نێروە و رێکان،سلیڤانی،سندی، گوولی، بەرواری، مزوری، دووملی(ئێزدی)”. دکەت.

ئەم بابەتە دەربڕی بۆچوونی نووسەرە.

ڕێکخراوی

سەکۆ بۆ نیشتیمانسازی

Features

نوێترین بابەت

eBook App for FREE

Lorem Ipsum is simply dumy text of the printing typesetting industry lorem.

نووسەران

Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Post Type Selectors

Copyright © 2023 SEKO